Spitsbergen - Arctische archipel
Spitsbergen is een eilandengroep en bevindt zich midden tussen Noorwegen en de noordpool. Sinds het opstellen van het Spitsbergenverdrag in 1920 wordt Spitsbergen bestuurd door de Noren, die de archipel liever Svalbard noemen.
Spitsbergen is ongeveer zo groot als Nederland en Belgie bij elkaar en is zeer dunbevolkt, ongeveer 3000 inwoners. Tot voor kort waren dit voornamelijk mijnwerkers (kolenmijnen), maar de laatste jaren is de toeristenindustrie een belangrijke bron van inkomsten. Zestig procent van Spitsbergen is bedekt door gletsjers. Je vindt er ongeveer 40km aan wegen, met name in de belangrijkste plaatsen Longyearbyen, Barentsburg en het internationale onderzoeksstation Ny Ålesund. In de winter verplaatst men zich over het algemeen per sneeuwscooter, in de zomer per boot. Bij het reizen over land wordt er overigens van je verwacht dat je gewapend bent met een geweer om je in noodgevallen te kunnen verdedigen tegen ijsberen.
De London Houses in Ny Ålesund, tegenwoordig gebruikt door de Universiteit van Groningen (RUG).
De ontdekking van Spitsbergen
Willem Barentsz was een Nederlandse zeevaarder, cartograaf en poolreiziger. Hij zocht naar een snellere zeeroute van Europa naar Oost-Indië, wetende dat als hij er een zou vinden, dit de reis voor Nederlandse koopvaardijschepen drastisch zou verminderen. Barentsz ondernam drie expedities naar het hoge noorden, op zoek naar de noordoostelijke doorgang. Tijdens zijn laatste reis in 1596 ontdekte hij nieuw land. De scherpe bergtoppen aan de westkust van het eiland brachten hem ertoe het Spitsbergen te noemen.
De scherpe bergpieken aan de westkust van Spitsbergen die het zijn naam heeft gegeven.
Het verhaal dat Willem Barentsz als eerste Spitsbergen heeft ontdekt, is niet onomstreden. Sommigen geloven dat de Vikingen de eersten waren die het al in de Middeleeuwen ontdekten. Ze baseren deze bewering op een Vikingkroniek die de ontdekking van een plek noemt met de naam Svalbarði (de basis voor de naam Svalbard, wat zich vertaalt naar “koude kust”). Er is geen enkel bewijs voor deze bewering dat deze plek Spitsbergen zou zijn. Ze hadden net zo goed de eilandengroep Jan Mayen ontdekt kunnen hebben of gewoon een plek in het pakijs.
In de jaren 70 zochten Sovjet-archeologen naar bewijs dat de Pomoren, Russische jagers, Spitsbergen eerder vonden dan Willem Barentsz. Ze probeerden het te bewijzen door het hout te dateren in de overblijfselen van de oudste Pomoren-hutten. Deze hutten zijn gebouwd met drijfhout en er is geen manier om te achterhalen wanneer dit drijfhout werd gebruikt als bouwmateriaal. De Russische claim wordt dus meer als een politieke dan als een wetenschappelijke claim beschouwd.
In de jaren na de ontdekking van Willem Barentsz werd de archipel al snel een internationale hotspot voor de walvisvangst, met harde concurrentie tussen Nederlandse en Engelse walvisvaarders. Veel plaatsen in de archipel kregen zijn naam in deze jaren, hun namen zijn vaak afkomstig uit de Nederlandse taal.
Spitsbergen of Svalbard?
De Eerste Wereldoorlog eindigde in november 1918 en liet Europa in chaos achter. Tijdens de vredesconferentie van Parijs in 1919 werden de grenzen in de Europese kaart opnieuw ingetekend. Noorwegen kreeg tijdens de onderhandelingen de soevereiniteit van de Spitsbergen-archipel toegewezen. Het verdrag van Spitsbergen is opgesteld om ervoor te zorgen dat buitenlandse naties hun economische activiteiten, zoals mijnbouwactiviteiten, konden voortzetten.
Noorwegen doopte de archipel al snel om tot Svalbard, wat de visie symboliseert dat het altijd aan Noorwegen had toebehoord. Het hoofdeiland kreeg de naam Spitsbergen. Veel Nederlandse en Engelse plaatsen werden in de jaren daarna omgedoopt met Noorse namen. Sommige landen (bijvoorbeeld de Russische regering) zullen strikt hun oorspronkelijke naam gebruiken bij het verwijzen naar de archipel. Ook in Nederland is de naam Spitsbergen gangbaar.
Overblijfselen van de mijnbouw op een heuveltop bij LongyearByen.
